Ἀγαπητά μου παιδιά,
Ἡ ἔναρξη κάθε καινούργιας σχολικῆς χρονιᾶς εἶναι πάντα μία νέα εὐκαιρία γιὰ τὴν ἐπανεκκίνηση τῆς ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας. Μὲ εὐχολόγια καὶ ἐλπίδες, μὲ προβλήματα καὶ δυσκολίες, μὲ θετικὰ καὶ ἀρνητικὰ νὰ ἐναλλάσσονται πάντοτε στὴν ζυγαριὰ τῆς σχολικῆς πραγματικότητας ἀρχίζει καὶ αὐτὴ ἡ χρονιά, ὅπως, βέβαια, κάθε χρονιά. Βλέποντας τὰ μεγέθη καὶ τὶς παραμέτρους τῆς παιδείας, χωρὶς ὑπερβολὲς ποὺ μεγεθύνουν τὰ προβλήματα ἢ ἐπιπολαιότητες ποὺ τὰ ὑποτιμοῦν, εὔκολα διαπιστώνει κάποιος ὅτι ἡ παιδεία καὶ σήμερα πάσχει. Στὴν ἐποχὴ τῆς πλημμυρίδας τῶν παιδαγωγικῶν βιβλίων, τῶν ἐπαναστατικῶν μεταρρυθμίσεων, τῶν θεσμικῶν νόμων καὶ τῶν προοδευτικῶν προγραμμάτων ἡ παιδεία χωλαίνει, γιατὶ γίνεται στίβος συγκρούσεων καὶ ἀντιπαραθέσεων συνδικαλιστικῶν καὶ οἰκονομικῶν. Παρὰ τὶς γλωσσικὲς μετονομασίες, τὶς ἀνακυκλούμενες τροπολογίες, τὶς ἐντυπωσιακὲς διακηρύξεις καὶ τὶς θεαματικὲς τεχνολογικὲς ἐφαρμογές, ἡ παιδεία ὑποφέρει, γιατὶ ἔγινε ἀνταγωνιστική.
Παράγοντες τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ μας συστήματος, ἀγκυλωμένοι ἀπὸ συμπλέγματα θρησκευτικῶν προκαταλήψεων καὶ σύνδρομα ψευτοπροοδευτισμοῦ, ἐξοβέλισαν συστηματικά κάθε τι χριστιανικό, ὡς παρωχημένο καὶ ἀναχρονιστικό, καὶ κάθε τι πατριωτικό, ὡς σοβινιστικὸ καὶ ἐθνικιστικό. Ἡ ἐθνική μας παιδεία ἔχασε πλέον τὸν ὀρθὸ προσανατολισμό της, γιατὶ διαβρώθηκαν οἱ πνεύμονες μὲ τοὺς ὁποίους θὰ ἔπρεπε νὰ ἀναπνέει, τὰ δομικά, δηλαδή, στοιχεῖα τοῦ ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς παράδοσης.
Σήμερα, καθὼς ἀκούγονται πολλὰ παραπλανητικὰ συνθήματα γιὰ τὸν ἐπαναπροσδιορισμὸ τοῦ σκοποῦ καὶ τοῦ νοήματος τῆς παιδείας κάτω ἀπὸ τὸ βάρος τῶν οἰκονομικῶν συγκυριῶν καὶ τῆς ἀνεργίας, ἡ φωνὴ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ μᾶς ἀφυπνίζει. Αὐτὸς ὁ φωτισμένος ἄνθρωπος ὑπῆρξε Ἀπόστολος ὄχι μόνο τῆς Ὀρθόδοξης πίστης, ἀλλὰ καὶ τῆς ἑλληνικῆς παιδείας, τῆς χριστιανικῆς πίστης ἀλλὰ καὶ τοῦ σχολείου. «Ἡ Ἐκκλησία – ἔλεγε – εἶναι εἰς τὴν ἑλληνικὴν καί, ἂν δὲν σπουδάσεις ἑλληνικά, δὲν ἠμπορεῖς νὰ καταλάβεις ἐκεῖνα ποὺ ὁμολογεῖ ἡ Ἐκκλησία μας». Πρότυπό του ἦταν ὁ κατὰ Θεὸν σοφὸς καὶ ὄχι ὁ ἄνθρωπος τῶν ἀθέων γραμμάτων, ποὺ περισσεύουν στὶς μέρες μας καὶ μᾶς ὁδηγοῦν σὲ πολλαπλὰ ἀδιέξοδα. Ἀρκεῖ νὰ σκεφθοῦμε ὅτι ποτὲ ἄλλοτε ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶχε τόση γνώση, τόση ἐπιστήμη, τόση τεχνολογία, ἐξέλιξη καὶ πρόοδο, ἀλλὰ καὶ ποτὲ ἄλλοτε δὲν εἶχε τόση ἀγωνία, τόσο κενό, τόση ἀβεβαιότητα καὶ ἀνασφάλεια ὅση ἔχει σήμερα.
Στὴν ἐποχή μας χρησιμοποιοῦμε συχνὰ τὶς λέξεις πεῖρα, σύνεση, γνώση. Αὐτὲς οἱ λέξεις συγγενεύουν μὲ τὴν σοφία, ἀλλὰ δὲν ταυτίζονται μ’ αὐτήν. Ἡ σοφία εἶναι κάτι πολὺ πιὸ πέρα ἀπὸ ὅλα αὐτά. Εἶναι κάτι περισσότερο ἀπὸ τὴν γνώση. Ἕνας ἐπιστήμονας δὲν εἶναι ὁπωσδήποτε σοφός. Ἡ κατά Θεόν σοφία εἶναι ἡ γνώση καὶ ἡ τέχνη τῆς ζωῆς. Καὶ ἡ δυσκολότερη τέχνη καὶ γνώση εἶναι νὰ μπορεῖ κανεὶς νὰ ζεῖ τὴ ζωή, χωρίς νὰ ἐπικρατεῖ σ’αὐτήν ἡ σύγχυση ποὺ ὁδηγεῖ στὴ διάλυση, ἀλλὰ ἡ ἰσορροπία, ποὺ ὁδηγεῖ στὴ σωτηρία.
Ὅσοι εἰρωνικά μειδιοῦν ὅτι ὅλα αὐτὰ εἶναι ξεπερασμένες θεωρίες ἂς ἀκούσουν τὸν νομπελίστα Ὀδυσσέα Ἐλύτη ποὺ μᾶς λέει «Ἡ μόνη σκλαβιά ποὺ ἁρμόζει σήμερα στοὺς νέους εἶναι ἡ σκλαβιά στὰ γράμματα (στὰ γράμματα ποὺ διαβάζουνε οἱ ἀγράμματοι καὶ ἁγιάζουν)». Μὴν ἀπαξιώνετε, λοιπόν, καὶ μὴν περιφρονεῖτε αὐτὰ τὰ γράμματα, γιατὶ εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἐπένδυση καὶ τὸ μεγαλύτερο ἐφόδιο τῆς ζωῆς σας.
Καλὴ κι εὐλογημένη σχολικὴ χρονιά!
Μὲ πατρικὲς εὐχὲς
Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Κηφισίας, Ἀμαρουσίου καὶ Ὠρωποῦ Κύριλλος