Περὶ μετανοίας

 

                                           Ὁσίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος

metanoia Ὁ Ἰωάννης κάποτε, (τὴν ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως), ἔτρεξε πρὶν ἀπὸ τὸν Πέτρο (στόν τάφο τοῦ Κυρίου). Καὶ ἐμεῖς ἐτοποθετήσαμε τὸν λόγο τῆς ὑπακοῆς πρὶν ἀπὸ τὸν λόγο τῆς μετανοίας. Διότι ὁ Ἰωάννης ἔγινε τύπος ὑπακοῆς, ἐνῶ ὁ Πέτρος μετανοίας.

 Μετάνοια σημαίνει ἀνανέωσις τοῦ βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία μὲ τὸν Θεὸν γιά νέα ζωή. Μετανοὼν σημαίνει ἀγοραστὴς τῆς ταπεινώσεως. Μετάνοια σημαίνει μόνιμος ἀποκλεισμὸς κάθε σωματικῆς παρηγορίας. Μετάνοια σημαίνει σκέψις αὐτοκατακρίσεως, ἀμεριμνησία γιά ὅλα τὰ ἄλλα καὶ μέριμνα γιά τὴν σωτηρία τοῦ ἑαυτοῦ μας. Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἐλπίδος καὶ ἀποκήρυξις τῆς ἀπελπισίας. Μετανοὼν σημαίνει κατάδικος ἀπηλλαγμένος ἀπὸ αἰσχύνη.

Μετάνοια σημαίνει συμφιλίωσις μὲ τὸν Κύριον, μὲ ἔργα ἀρετῆς ἀντίθετα πρὸς τὰ παραπτώματα μας. Μετάνοια σημαίνει καθαρισμὸς τῆς συνειδήσεως. Μετάνοια σημαίνει θεληματικὴ ὑπομονὴ ὅλων τῶν θλιβερῶν πραγμάτων. Μετανοὼν σημαίνει ἐπινοητὴς τιμωριῶν τοῦ ἑαυτοῦ του. Μετάνοια σημαίνει ὑπερβολικὴ ταλαιπωρία τῆς κοιλίας (μὲ νηστεία) καὶ κτύπημα τῆς ψυχῆς μὲ ὑπερβολικὴ συναίσθησι.

 Διαφορετική εἶναι ἡ θλιμμένη ταπείνωσις τῶν πενθούντων καὶ διαφορετικὸς ὁ ἔλεγχος καὶ ἡ καταδίκη τῆς συνειδήσεως αὐτῶν που ἀκόμη περιπίπτουν σὲ ἁμαρτίες. Διαφορετικὴ ἐπίσης εἶναι «ἡ μακαρία πλουτοταπείνωσις» πού ἀποκτοῦν μὲ τὴν ἐνέργεια τῆς θείας χάριτος οἱ τέλειοι. Ἂς μὴ βιασθοῦμε νά γνωρίσωμε τὴν τρίτη κατάστασι μὲ λόγια, διότι ἀδίκως θὰ τρέξωμε. Τῆς δευτέρας καταστάσεως γνώρισμα εἶναι ἡ πλήρης ὑποδοχὴ καὶ ὑπομονὴ κάθε ἀτιμίας. Ἐκεῖνον δε (ποὺ ἀνήκει στήν πρώτη περίπτωσι), τὸν ἄνθρωπο δηλαδή πού πένθει, τὸν τυραννοῦν πολλὲς φορὲς οἱ ἁμαρτωλὲς συνήθειες καὶ ἀναμνήσεις τοῦ παρελθόντος. Καὶ αὐτὸ βέβαια δεν εἶναι κάτι τὸ παράδοξο.

 Ὁ λόγος γιά τὶς ἔνοχες πράξεις καὶ γιά τὶς πτώσεις εἶναι σκοτεινὸς καὶ ἀκατανόητος γιά κάθε ψυχή. Εἶναι δύσκολο νά γνωρίζωμε ποιές πτώσεις μας προέρχονται ἀπὸ ἀμέλεια, ποιές ἀπὸ σκοπίμη ἐγκατάλειψι τοῦ Θεοῦ καὶ ποιὲς ἀπὸ ἀποστροφὴ τοῦ Θεοῦ. Τὸ μόνο πού κάποιος μοῦ ἐξήγησε εἶναι, ὅτι ὄσες μᾶς συμβαίνουν ἀπὸ σκόπιμη παραχώρησι τοῦ Θεοῦ ἔχουν σύντομη ἐπανορθῶσι, διότι ὁ Θεός πού μᾶς παρέδωσε δέν μᾶς ἀφίνει ἐπὶ πολὺ αἰχμαλώτους σὲ αὐτές.

 Ὅσοι ἐπέσαμε, ἂς πολεμήσωμε πρὸ πάντων τὸν δαίμονα τῆς λύπης. Διότι αὐτὸς ἔρχεται διπλὰ μας τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς, μας ἐνθυμίζει τὴν προηγουμένη μας παρρησία καὶ προσπαθεὶ να ἀχρηστεύση τὴν προσευχὴ μας.

Μή τρομάξης ὅταν πέφτης κάθε ἡμέρα, καὶ μὴ ἐγκαταλείψης τὸν ἀγῶνα. Ἀντιθέτως να ἵστασαι ἀνδρείως καὶ ὁπωσδήποτε νά εὐλαβηθή τὴν ὑπομονή σου ὁ φύλαξ ἄγγελός σου. Ὄσο εἶναι ἀκόμη πρόσφατο καὶ ζεστὸ τὸ τραῦμα, τόσο καὶ εὐκολώτερα θεραπεύεται. Ἐνῶ τὰ τραύματά που ἐχρόνισαν, σὰν παραμελημένα καὶ ἀποσκληρυμένα, δύσκολα θεραπεύονται, καὶ χρειάζονται για να ἰατρευθοὺν πολὺ κόπο καὶ νυστέρι καὶ ξυράφι καὶ τὸ ἔδω πῦρ τῶν καυτηριασμών, (δηλαδὴ τὸ πῦρ τῶν ἔδω θλίψεων, ἓν ἀντιθέσει μὲ τὸ μελλοντικὸ πῦρ τῆς κολάσεως).

            Πολλά ψυχικὰ τραύματά πού ἐχρόνισαν εἶναι ἀνίατα. Στόν Θεὸν ὅμως ὅλα εἶναι δυνατά.

Πρὶν ἀπὸ τὴν πτῶσι οἱ δαίμονες ἀποκαλοῦν τὸν Θεὸν φιλάνθρωπο. Μετὰ ὅμως ἀπὸ τὴν πτῶσι τὸν ἀποκαλοῦν σκληρό.

 Ἐάν μετὰ ἀπὸ τὴν μεγάλη σου πτῶσι πέσῃς καὶ σὲ κάποιο μικρὸ ἁμάρτημα καὶ σοῦ εἴπῃ ὁ λογισμός, «εἴθε νά μὴν ἔπεφτες σ΄ἐκεῖνο τὸ μεγάλο, τοῦτο τὸ μικρὸ δέν εἶναι τίποτε τὸ σπουδαῖο», μὴν τὸν παραδεχθής αὐτὸν τὸν λογισμό. (Καὶ τὰ μικρὰ πράγματα ἔχουν τὴν σημασία τοὺς). Πολλὲς φορὲς μάλιστα μερικὰ μικρὰ δῶρα κατεπράϋναν τὸν μεγάλο θυμὸ τοῦ δικαστοῦ.

 Ὅποιος πραγματικὰ ἐξοφλεῖ ἁμαρτίες, τὴν ἡμέρα πού δέν ἐπένθησε τὴν θεωρεῖ χαμένη, ἔστω καὶ ἂν ἔπραξε κατ΄αὐτὴν μερικὰ ἄλλα καλὰ ἔργα.

 Κανείς ἀπὸ τοὺς πενθοῦντας ἂς μὴ περιμένη τὴν πληροφορία τῆς συγχωρήσεως τὴν στιγμὴ τοῦ θανάτου. Διότι κάτι πού εἶναι ἄγνωστο εἶναι καὶ ἀβέβαιο. Γι΄αὐτὸ καὶ κάποιος ἔλεγε: «Ἄφησε μὲ νά αἰσθανθῶ ἀναψυχὴ μὲ τὴν πληροφορία τῆς συγχωρήσεως, πρὶν ἀποθάνω καὶ πρὶν ἀπέλθω ἀπὸ τὴν ζωὴ αὐτὴ ἀπληροφόρητος» (πρβλ. Ψαλμ. λη΄ 14).

 Ὅπου ἐμφανισθὴ τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου, ὁ δεσμὸς γιά τὶς ἁμαρτίες ἐλύθηκε. Ὅπου ἐμφανισθὴ ἀπεράντη ταπείνωσις, ὁ δεσμὸς γιά τὶς ἁμαρτίες ἐλύθηκε. Ὅσοι τυχὸν (ἔφυγαν ἀπὸ τὴν ζωή) χωρὶς αὐτὰ τὰ δύο, ἂς μὴ πλανῶνται. Εἶναι δεμένοι.

 Μόνο αὐτοί πού ζοῦν στόν κόσμο, μένουν ξένοι πρός τίς πληροφορίες πού ἀνέφερα, καὶ μάλιστα στήν πρώτη, (στήν ἐμφάνισι τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος). Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς κοσμικοὺς ἀγωνίζονται μὲ τὴν ἐλεημοσύνη, καὶ καταλαβαίνουν τὴν ὠφέλεια τῆς τὴν ὥρα τοῦ θανάτου των.

            Ὅποιος θρηνεῖ τὸν ἑαυτὸ του, δέν βλέπει τὸν θρῆνο ἢ τὴν πτῶσι ἢ τὴν ἐπίπληξι τοῦ ἄλλου.

 Ὁ σκύλος πού ἐδαγκώθηκε ἀπὸ κάποιο θηρίο, ἐξαγριώνεται περισσότερο πρὸς αὐτὸ καὶ ἀπὸ τὸν πόνο τῆς πληγῆς μαίνεται σφοδρότερα ἐναντίον του. (Παρόμοια συμπεριφέρεται πρὸς τοὺς δαίμονες ὁ μοναχός που ἐπληγώθηκε ἀπὸ αὐτούς).

 Ὅταν ἡ συνείδησις παύση νά μᾶς ἐλέγχη γιά ἁμαρτίες, ἂς προσέξωμε μήπως αὐτὸ δέν ὀφείλεται στήν καθαρότητα, ἀλλὰ στήν κόπωσι καὶ ἄμβλυνσι αὐτῆς, τῆς συνειδήσεως, ἐξ αἰτίας πλήθους ἁμαρτιῶν.

 Ἀπόδειξις ὅτι ἔσβησε τὸ χρέος τῶν ἁμαρτιῶν μας εἶναι τὸ νά θεωροῦμε πάντοτε χρεώστη τὸν ἑαυτὸ μας.

 Τίποτε δέν ὑπάρχει ἴσο ἢ ἀνώτερο ἀπὸ τοὺς οἰκτιρμοὺς τοῦ Θεοῦ. Γι΄αὐτὸ ὁποῖος ἀπελπίζεται σφάζῃ ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτὸ του.

Σημείο τῆς πραγματικῆς καὶ ἐπιμελοῦς μετανοίας εἶναι τὸ νά θεωροῦμε τὸν ἑαυτὸ μας ἄξιο γιά ὄλες τίς θλίψεις πού μᾶς συμβαίνουν -τίς ὀρατές (πού προέρχονται ἀπὸ τὰ πράγματα καὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους) καί τίς ἀορατες (ποὺ προέρχονται ἀπὸ τοὺς δαίμονας) - καὶ γιά πολὺ περισσότερες.

            Ὁ Μωϋσῆς ἀφοῦ ἀξιώθηκε νά ἴδη τὸν Θεὸν στήν βάτο, ἐπέστρεψε πάλι στήν Αἴγυπτο, ἡ ὁποία ὑποδηλοὶ τὸ πνευματικὸ σκότος, καὶ ἴσως ὑποχρεώθηκε νά κατασκευάζη πλίνθους στον Φαραώ, ὁ ὁποῖος ὑποδηλοὶ τὸν διάβολο. Πλὴν ὅμως πάλι ἀνέβηκε στήν βάτο, καὶ ὄχι μόνο σ΄αὐτήν, ἀλλὰ καὶ στό ὅρος Σινά, (τὸ ὁποῖο ὑποδηλοὶ τὰ ὕψη τῶν ἀρετῶν). Ὅποιος ἐννόησε τὸ παράδειγμα, ποτὲ δέν θὰ ἀπελπισθὴ γιά τὴν σωτηρία του. Ἐπτώχευσε καὶ ὁ μέγας Ἰώβ, ἀλλ΄ ἔπειτα ἀπέκτησε διπλάσιο πλοῦτο.

 Στούς ῥᾳθύμους οἱ πτώσεις μετὰ τὴν μοναχικὴ τους κλῆσι εἶναι πολὺ σοβαρές. Διότι πλήττουν τὴν ἐλπίδα (τῆς πνευματικῆς προόδου καὶ κατακτήσεως) τῆς ἀπαθείας. Καὶ διότι τοὺς δημιουργοῦν τὴν ἰδέα ὅτι θὰ θεωροῦνται εὐτυχεῖς, ἐὰν ἔστω κατορθώσουν καὶ σηκωθοῦν ἀπὸ τὸν λάκκο (τῆς ἁμαρτίας).

 Πρόσεχε! Πρόσεχε καλά! Δέν εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νά ἐπιστρέψωμε ἀπὸ τὸν ἴδιο δρόμο πού ἐπλανηθήκαμε, ἀλλὰ ἀπὸ ἄλλον συντομώτερο, (ἀπὸ τὸν δρόμο δηλαδὴ τῆς ταπεινώσεως).

Εἶδα δύο πού ἐβαδιζαν (πρὸν τὸν Θεόν) καθ΄ ὅμοιο τρόπο καὶ εἰς τὸν ἴδιο καιρό. Ὁ ἕνας ἦταν ἠλικιωμένος καὶ μὲ περισσοτέρους ἀσκητικοὺς κόπους. Ὁ ἄλλος ἤταν ἕνας νεαρὸς μαθητής, καὶ «προέδραμε τάχιον» (= ἔτρεξε γρηγορότερα) ἀπὸ τὸν ἠλικιωμένο, καὶ «ᾖλθε πρῶτος εἲς τὸ μνημεῖον» (Ἰωάν. κ΄ 4) τῆς ταπεινώσεως.

 Ἄς προσέξωμε ὅλοι, καὶ ἰδιαίτερα ὅσοι ἐγνωρίσαμε πτώσεις, νά μὴ προσβληθή ἡ καρδία μας ἀπὸ τὴν νόσο τοῦ ἀσεβοῦς Ὠριγένους. Διότι ἡ βδελυκτὴ αὐτὴ νόσος, προβάλλοντας τὴν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, γίνεται εὐπρόσδεκτη στούς φιληδόνους.

«Μὲ τὴν μελέτη μου καὶ τὴν περισυλλογή μου θὰ ἀνάψη μέσα μου πῦρ» (Ψαλμ. λη΄ 4). Μᾶλλον μὲ τὴν μετάνοιά μου θὰ ἀνάψη μέσα μου τὸ πῦρ τῆς προσευχῆς, καὶ αὐτὸ θὰ κάψη κάθε ἁμαρτία .

Ἐσύ πού μετανόησες, ἀνέβηκες στήν Πέμπτη βαθμίδα.

Ἐκαθάρισες μὲ τὴν μετάνοια τίς πέντε αἰσθήσεις καὶ μὲ τὴν ἑκουσία τιμωρία καὶ κόλασι ἐγλύτωσες τὴν ἀκουσία.

                                                                              Ἱερά Μονή Παρακλὴτου


Εκτύπωση   Email