Στὴν Ὕψωση τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ.
Ἁγίου Ἀνδρέα, Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης
Ἑορτάζομε τὴν πανήγυρι τοῦ Σταυροῦ, καὶ ὅλη ἡ οἰκουμένη φωταγωγεῖται καὶ γεμίζει μὲ ἀκτῖνες θεϊκῆς χαρᾶς. Ἑορτάζομε τὴν πανηγύρι τοῦ Σταυροῦ, διὰ τοῦ ὁποίου τὸ σκοτάδι (τῆς ἁμαρτίας) ἐδιώχθη, καὶ ᾖλθε τὸ φῶς (τῆς ἀρετῆς). Ἑορτάζομε τὴν πανηγύρι τοῦ Σταυροῦ, καὶ ὑψούμεθα πνευματικῶς μαζὶ μὲ τὸν Σταυρωθέντα Σωτῆρα μας, ἀφήνοντας κάτω τὴν γῆ μὲ τὴν ἁμαρτία, διὰ νὰ κερδίσουμε τὰ ἄνω ἀγαθά. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ ὑψώνει μαζί του τὴν ἀνθρωπότητα, πού, λόγω τῆς ἁμαρτίας της, ἦταν πεσμένη κάτω. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ ταπεινώνει τὴν αὐθάδη ἔπαρση τῶν δαιμόνων. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ ἡ ἐναντία δύναμις τοῦ πονηροῦ ὑποχωρεῖ καὶ ταπεινώνεται. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ συναθροίζεται τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ αἱ πόλεις ἑορτάζουν πανηγυρικῶς∙ οἱ δὲ λαοὶ προσφέρουν χαρούμενοι τάς ἀναιμάκτους θυσίας εἰς τὸν Θεόν. Διότι καὶ μόνη ἡ μνήμη τοῦ Σταυροῦ εἶναι ὑπόθεση μεγάλης χαρᾶς, καὶ ἀποδίωξη τῆς λύπης. Ἀλλὰ καὶ τὸ νὰ βλέπη κανεὶς τὸν τύπον τοῦ Σταυροῦ, πόσον μεγάλο πρᾶγμα εἶναι! Διότι ἐκεῖνος ποὺ βλέπει τὸν Σταυρόν, γεμίζει ἀνδρεία καὶ διώχνει τὴν δειλία. Τόσο μεγάλο πρᾶγμα εἶναι ὁ Σταυρός! Καὶ αὐτὸς ποὺ θὰ τὸν κάνει κτῆμα του, θὰ ἔχει ἀποκτήσει ἕνα θησαυρό. Ἴσως νὰ νομίζετε ὅτι ὀνομάζω θησαυρὸ τὸν χρυσόν, ἢ τὰ μαργαριτάρια, ἢ τοὺς βαρύτιμους Ἰνδικοὺς λίθους, διὰ τὰ ὁποία χαίρουν οἱ σαρκικοὶ ἄνθρωποι, ἀσχολούμενοι μὲ τὰ μικρὰ καὶ ἀνάξια λόγου πράγματα. Ἐγὼ ὅμως ὀνομάζω θησαυρὸ —καὶ δικαίως— ἐκεῖνο τὸ ὡραιότατο καὶ πολύτιμο πρᾶγμα καὶ ὄνομα, ἐπάνω στὸ ὁποῖο καὶ διὰ τοῦ ὁποίου ἐπετεύχθη ὅλη ἡ ὑπόθεση τῆς σωτηρίας μας. Διότι ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ὁ Σταυρός, ὁ Χριστὸς δὲν θὰ ἐσταυρώνετο. Ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ὁ Σταυρός, ὁ Χριστὸς —ἡ ἀληθινὴ ζωὴ— δὲν θὰ ἐκαρφώνετο ἐπάνω εἰς τὸ Ξύλον αὐτό∙ καὶ ἐὰν δὲν ἐκαρφώνετο δὲν θὰ ἀνέβλυζον ἀπὸ τὴν Πλευρὰν οἱ βρύσες τῆς ἀφθαρσίας «αἷμα καὶ ὕδωρ», τὰ ὁποία ἐστάθησαν καθάρσια ὄλου τοῦ κόσμου. Δὲν θὰ ἐσχίζετο τὸ χειρόγραφό της ἁμαρτίας, δὲν θὰ εἴχαμε τὴν πνευματικὴ ἐλευθερία μας∙ οὔτε θὰ ἀπελαμβάναμε τὸ «ξύλον τῆς ζωῆς»∙ ὁ Παράδεισος δὲν θὰ ἀνοιγόταν∙ ἡ «στρεφόμενη φλογίνη ρομφαῖα» δὲν θὰ ἄφηνε ἐλεύθερη τὴν εἴσοδο πρὸς τὴν Ἐδέμ∙ οὔτε ὁ Λῃστὴς θὰ εἰσερχόταν εἰς τὸν Παράδεισο. Διατὶ τὰ λέγω αὐτά; Ἐὰν δὲν ἦτο ὁ Σταυρός, δὲν θὰ ἤρχετο ὁ Χριστὸς ἐπὶ τῆς γῆς∙ καὶ ἐὰν ὁ Χριστὸς δὲν ἤρχετο, δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ Παρθένος. Καὶ ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ἡ Παρθένος, οὔτε Γέννησις Χριστοῦ δευτέρα θὰ ὑφίστατο. Δὲν θὰ συνανεστρέφετο ὁ Θεὸς ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους∙ δὲν θὰ ὑπῆρχε τόκος, οὔτε φάτνη, οὔτε σπάργανα, οὔτε ὀκταήμερος περιτομή, οὔτε ὑποταγὴ εἰς τοὺς γονεῖς Του, οὔτε αὔξησις ἡλικίας, οὔτε αὔξησις σώματος, οὔτε φανέρωσις Αὐτοῦ, οὔτε βάπτισμα, οὔτε θαύματα, οὔτε ὁ προδότης Ἰούδας, οὔτε ἡ δίκη τοῦ Πιλάτου, οὔτε τὸ θράσος τῶν Ἰουδαίων ποὺ ζητοῦσαν ἐπιμόνως νὰ σταυρώσουν τὸν Ἀθῷον. Καὶ ἐὰν δὲν ὑπῆρχε Σταυρός, δὲν θὰ συνετρίβετο ὁ θάνατος, δὲν θὰ ἐγυμνοῦτο ὁ ᾅδης, δὲν θὰ ἐνεκρώνετο τὸ πονηρὸ φίδι, ὁ διάβολος. Δι’ αὐτὸ εἶναι πολὺ μεγάλο καὶ τίμιο πρᾶγμα ὁ Σταυρός. Μεγάλο, διότι πάρα πολλὰ ἀγαθὰ καὶ εὐεργεσίαι ἔγιναν δι’ αὐτοῦ. Τόσο πολλά, καθ’ ὅσον καὶ τὰ θαύματα καὶ τὰ Πάθη τοῦ Χριστοῦ ὑπερνικοῦν κάθε δύναμι λόγου καὶ ἐκφράσεως. Εἶναι τίμιον ἐπίσης, διότι ὁ Σταυρὸς σημαίνει: Θεῖον Πάθος καὶ τρόπαιον. Πάθος, λόγω τοῦ ὅτι ὁ ἀπαθὴς Χριστός, ἑκουσίως ὑπέστη σταυρικὸν θάνατον, τρόπαιον δέ, διότι ὁ διάβολος ἐτραυματίσθη διὰ τοῦ Σταυροῦ, καὶ μαζί του ἐνικήθη καὶ ὁ θάνατος. Συνετρίβησαν ἐπίσης αἱ πύλαι τοῦ ἄδου, καὶ τέλος, ὁ Σταυρὸς ἔγινε δι’ ὄλον τὸν κόσμον κοινὴ σωτηρία. Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἐλπὶς τῶν Χριστιανῶν, σωτὴρ τῶν ἀπεγνωσμένων, λιμάνι γι’ αὐτοὺς ποὺ εὑρίσκονται σὲ δύσκολες βιωτικὲς περιστάσεις, ἰατρὸς γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς∙ ἀπομακρύνει τὰ πάθη, δίδει τὴν ὑγεία, δίδει τὴν ζωὴ στοὺς πνευματικὰ νεκρούς, καθοδηγεῖ πρὸς τὴν εὐσέβεια, ἀποστομώνει τὴν βλασφημία. Ὁ Σταυρὸς εἶναι ὅπλο κατὰ τῶν ἐχθρῶν, πνευματικὴ ράβδος διὰ τοὺς βασιλεῖς∙ τὸ κάλλος τοῦ βασιλικοῦ στέμματος∙ τύπος ποὺ ἔχει ἕνα βαθύτερο πνευματικὸ νόημα, ράβδος δυνάμεως, εἶναι τὸ στήριγμα τῆς Πίστεως, πνευματικὴ βακτηρία γιὰ τὰ γηρατειά, ὁδηγὸς τῶν τυφλῶν, φῶς διὰ τοὺς ἐσκοτισμένους, παιδαγωγὸς τῶν ἀφρόνων, διδάσκαλος τῶν νηπίων, συντριβὴ τῆς ἁμαρτίας, φανέρωσις μετανοίας∙ ἀποτελεῖ ἐγγύησιν ἀρετῆς καὶ δικαιοσύνης. Ὁ Σταυρὸς εἶναι σκάλα ποὺ ἀνεβάζει εἰς τοὺς Οὐρανούς∙ ὁδός, ποὺ ὁδηγεῖ πρὸς τὴν ἀρετήν∙ εἶναι πρόξενος ζωῆς πνευματικῆς∙ κατάργησις τοῦ θανάτου, ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τὴν φθορά. Ἔχει τὴν δύναμιν νὰ σβήση τὴν φλόγα τῶν παθῶν καὶ τοῦ αἰωνίου πνευματικοῦ θανάτου∙ δίδει εἰς τὴν ψυχὴν τὴν παρρησία πρὸς τὸν Θεόν∙ εἶναι τὸ κλειδὶ διὰ τὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ὁ Σταυρὸς εἶναι φύλαξ κατὰ τὴν νύκτα, πύργος κατὰ τὴν ἡμέρα, χειραγωγὸς μέσα εἰς τὸ σκοτάδι, χαλινάρι σὲ περιπτώσεις ὑπερβολικῆς χαρᾶς, ψυχαγωγὸς σὲ περιστάσεις θλίψεων, συντελεῖ εἰς συμφιλίωσιν εἶναι παρακλη¬τικός, φιλικός, ὑπερασπιστῆς∙ μας προφυλάττει καὶ μᾶς βοηθεῖ. Ὁ Σταυρὸς εἶναι βοηθὸς εἰς τοὺς πειρασμούς μας, σωτὴρ εἰς τοὺς κινδύνους, παρήγορος εἰς τάς θλίψεις, βοηθὸς εἰς τᾶς ἀνάγκας, κυβερνήτης εἰς τὴν θάλασσαν, ἀνακούφισις εἰς τᾶς συμφορᾶς. Ὁ Σταυρὸς φυλάσσει αὐτοὺς ποὺ ἀναπαύονται τὴν νύκτα, ἀγρυπνεῖ μὲ τοὺς ἀγρυπνοῦντας, βοηθᾶ τοὺς κουρασμένους. Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἐνδυνάμωσις τῶν ἐξαντλημένων καὶ ἀδυνάτων, ἀνάπαυσις τῶν κοπιώντων, τροφὴ τῶν πεινασμένων, ἰσχὺς τῶν νηστευόντων, ἐκπαιδευτῆς τῶν ἀγωνιστῶν, σκέπη τῶν γυμνῶν, σύντροφος εἰς τᾶς ὁδοιπορίας τῶν ξενιτευόντων. Ὁ Σταυρὸς εἶναι σωφρονιστὴς τῶν πλουσίων, προνοητὴς διὰ τοὺς πτωχούς, προστάτης τῶν χηρῶν, ἀντιλήπτωρ τῶν ὀρφανῶν. Ὁ Σταυρὸς εἶναι τιμὴ διὰ τοὺς ἄρχοντας, δύναμις διὰ τοὺς βασιλεῖς, νίκη διὰ τοὺς στρατηγούς, δόξα διὰ τοὺς Ἱερεῖς∙ εἶναι ἐπίσης σύντροφος τῶν Παρθένων, σφραγίς, ἐπικύρωσις καὶ ἀσφάλεια τῆς ἁγνότητας, σύνδεσμος τῆς συζυγίας. Ὁ Σταυρὸς εἶναι φύλαξ τῶν πόλεων, ἀσφάλεια τῶν σπιτιῶν, σύνδεσμος τῆς φιλίας, ὀχύρωμα κατὰ τῶν ἐχθρῶν, ἀντίπαλος τῶν πολεμίων, διώκτης τῶν παθῶν, σκόνταμα καὶ ἐμπόδιον τῶν βαρβάρων, βραβευτῆς τῆς εἰρήνης, συμφιλίωσις τοῦ κόσμου, κατάργησις τῶν ὁρίων, παροχὴ καὶ ἐξασφάλισις τῆς ἀγάπης, ὕψος τοῦ οὐρανοῦ, βάθος τῆς γῆς, σύνθεσις ὅλης της κτίσεως, τοῦ μήκους αὐτῆς ποὺ βλέπουμε, καὶ τοῦ πλάτους τῆς οἰκουμένης∙ καὶ διὰ νὰ εἰπῶ μὲ λίγα λόγια: ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ κεφάλαιον τῶν Ἀχράντων Παθῶν τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ κορυφὴ τῶν θαυμάτων ποὺ ἔγιναν δι’ ἠμᾶς. Τοῦτος ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, μᾶς ἔφερε ὅλα τὰ καλά. Τοῦτος ὁ Σταυρὸς τοῦ Δεσπότου, ἔχει πολλὰ ὀνόματα. Ὁ Σταυρὸς ὀνομάζεται: ράβδος εὐθύτητος, βασιλείας, δυνάμεως καὶ κληρονομίας: «Ὁ Θρόνος Σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, ράβδος εὐθύτητος ἡ ράβδος τῆς Βασιλείας Σου»∙ «Ἐλυτρώσω ράβδον κληρονομίας Σου»∙ «Ράβδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ Σοι Κύριος ἐκ Σιῶν». Ὀνομάζεται ἐπίσης βακτηρία: «Ἡ ράβδος Σου καὶ ἡ βακτηρία Σου, αὗται μὲ παρεκάλεσαν». Ὀνομάζεται καὶ Ξύλον ζωῆς: «Ξύλον ζωῆς ἔστι πάσι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτοῦ, καὶ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ’ αὐτὸν ὡς ἐπὶ Κύριον ἀσφαλής». Εἶναι «Ξύλον πεφυτευμένον», καθὼς ἀναφέρει κάπου ὁ Δαυίδ, «παρὰ τᾶς διεξόδους τῶν ὑδάτων»∙ ποίων ὑδάτων; Τῶν θεοπνεύστων Γραφῶν. Ὀνομάζεται καὶ ὑποπόδιον: «Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν Αὐτοῦ, ὅτι Ἅγιός ἐστι». Ὀνομάζεται καὶ τόπος: «Εἰσελευσόμεθα εἰς τὰ σκηνώματα Αὐτοῦ, προσκυνήσωμεν εἰς τὸν τόπον, οὐ ἔστησαν οἱ πόδες Αὐτοῦ»∙ «εἰ δώσω ὕπνον τοὶς ὀφθαλμοίς μου καὶ τοὶς βλεφάροις μου νυσταγμὸν καὶ ἀνάπαυσιν τοὶς κροτάφοις μου, ἕως οὐ εὕρω τόπον τῷ Κυρίῳ, σκήνωμα τῷ Θεῷ Ἰακώβ». Τοῦτον τὸν Σταυρὸν ὑποδηλοῦσε καὶ συμβολικῶς προεμήνυε ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ, τοποθετώντας τὰ χέρια τοῦ ἐναλλὰξ καὶ σταυροειδῶς ἐπάνω εἰς τὰ ἐγγόνια τοῦ πρὸς εὐλογίαν. Αὐτὸν τὸν Σταυρὸν πάλιν προτυπῶν ὁ ἴδιος, προσεκύνησεν εἰς τὸ ἄκρον της ράβδου τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἰωσήφ. Προτύπωσις ἐπίσης τοῦ Σταυροῦ ἦτο ἡ ράβδος τοῦ ἰδίου Πατριάρχου Ἰακώβ, ὅταν ἐπέρασε τὸν ποταμὸν Ἰορδάνην διότι λέγει: «Ἐν τῇ ράβδῳ μου ταύτη διέβην τὸν Ἰορδάνην». Καὶ λίγο πιὸ πρίν, ἐφανερώνετο εἰς τὸν Ἀβραὰμ τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ, προτυπούμενον ἀνάμεσα εἰς τὰ κέρατα τοῦ κριοῦ, ὅταν ἐπρόσφερε τὴν τυπικὴν θυσίαν τοῦ προβάτου, ἡ ὁποία ἦτο μία μυστικὴ προτύπωσις τοῦ Σταυρωθέντος Χριστοῦ. Λοιπόν, ὑψώσατε σήμερα μαζί μου τὴν φωνήν, καὶ ἂς ἀπευθύνωμε μαζὶ μὲ τὴν Ἁγία Γραφή, τὰ λόγια της, πρὸς τὸν Θησαυρὸν τοῦ Σταυροῦ. Καὶ Θησαυρὸν τοῦ Σταυροῦ, ὀνομάζω τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν Χριστόν, πρὸς τὸν Ὁποῖον πρέπει νὰ ἀπευθύνωμε τὰ λόγια μας λέγοντες: «Πάντα τὰ ἔθνη, ὅσα ἐποίησας, ἤξουσι καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιόν Σου, Κύριε, καὶ δοξάσουσι τὸ Ὄνομά Σου, ὅτι μέγας εἶ Σὺ καὶ ποιῶν θαυμάσια, Σὺ εἶ ὁ Θεὸς μόνος». Εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
