Ἡ ψυχολογικὴ βία στά παιδιὰ

 


violenceΕἶναι γνωστό πώς ὑπάρχουν διάφορες μορφὲς βίας μὲ πιὸ συχνὲς τή σωματική καὶ τή σεξουαλικὴ κακοποίηση. Ἂς δοῦμε γενικότερά τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ βία. Ἡ βία λοιπόν ὁρίζεται ὡς ἐξῇς: ὁποιαδηποτε παράνομη πράξῃ, παράλειψη ἤ συμπεριφορά μέ τὴν ὁποία προκαλεῖται ἄμεσα σωματική, σεξουαλική ἤ ψυχική βλάβη σέ ὁποιοδήποτε ἄτομο ἀπὸ ἄλλο ἄτομο ἢ ὁμάδα ἀτόμων καὶ περιλαμβάνει καὶ τήν βίᾳ πού ἀσκεῖται μὲ σκοπὸ τὴν ἐπίτευξη σεξουαλικῆς ἐπαφῇς χωρὶς τήν συγκατάθεση τοῦ θύματος, καθὼς ἐπίσης καὶ τὸν περιορισμὸ τῆς ἐλευθερίας του.
Μιά μορφή τῆς βίας εἶναι καὶ ἡ ψυχολογική. Ὅσον ἀφορᾷ στά παιδιὰ ἠ ψυχολογικὴ βία ἀναφερεται στό σύνολο συγκεκριμένων συμπεριφορῶν ἐνὸς γονέα πρὸς τὸ παιδὶ του, ἀλλὰ μπορεῖ νά ἀφορᾷ καὶ στή συμπεριφορὰ καποίου ἅλλου προσώπου πού συμμετέχει στήν ἀνατροφὴ καὶ στήν ἀνάπτυξή του.
Μάλιστα ἡ ψυχολογικὴ βία στά παιδιὰ μπορεῖ κάποιες φορὲς νά ἔχει μακροπρόθεσμα μεγαλύτερο ἀρνητικὸ ἀντίκτυπο σὲ σχέση μὲ τήν σωματική καὶ τήν σεξουαλικὴ κακοποίηση, καθὼς ἐπηρεάζει τήν διαμόρφωση τῆς προσωπικότητάς τους, τὴν ποιότητα τῶν διαπροσωπικῶν τους σχέσεων καὶ γενικότερα τὴν ἐξέλιξη τῆς ψυχικῆς τους ὑγείας ὡς ἐνήλικες.
Ἡ ψυχολογικὴ βία στά παιδιὰ ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς γονεῖς μπορεῖ νά ἐκδηλωθεῖ ἀπὸ τήν γιαγιὰ καὶ τὸν παπποῦ, τοὺς καθηγητές, συμμαθητὲς ἢ ὁμάδες παιδιῶν-συμμορίες στόν χῶρο τοῦ σχολείου ἢ καὶ σὲ ἐξωσχολικοὺς χώρους ὅπου κινεῖται τὸ παιδί, τὰ μεγαλύτερα ἀδέρφια καὶ ἄτομά πού ἀναλαμβάνουν ἐπὶ πληρωμὴ τήν φροντίδα τῶν παιδιῶν ὅταν οἱ γονεῖς ἀπουσιάζουν ἀπὸ τὸ σπίτι.
Γιά νά μπορέσουμε να κατανοήσουμε τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ψυχολογικὴ βία ἀπέναντι στά παιδιὰ ἂς δοῦμε παρακάτω ὁρισμενα χαρακτηριστικα παραδειγματα τῆς ἀντίστοιχης κακοποίησης:
Ἀρνητική κριτικὴ καὶ σύγκριση μὲ ἄλλα παιδιὰ (π.χ. «ὁ Γιῶργος τὰ πάει περίφημα στό σχολεῖο, ἐνῶ οἱ δικοὶ σου βαθμοὶ πιάνουν πάτο μόνιμα»).
Οἱ ἔντονοι διαπληκτισμοὶ μεταξὺ τῶν γονέων πού περιλαμβάνουν ὕβρεις καὶ προσβλητικοὺς χαρακτηρισμοὺς ἐνώπιον τῶν παιδιῶν.
Ἡ τιμωρία χωρὶς αὐτὴ νά ἀκολουθεῖται ἀπὸ κάποια λογικὴ ἐξηγήσῃ.
Ὁ ἔντονος τόνος τῆς φωνῆς καὶ οἱ ὑστερίες.
Ἡ γελοιοποίηση καὶ τὰ κοροϊδευτικὰ σχόλια ἀπέναντι στά παιδιά.
Ἡ συμπεριφορὰ ἀπαξίωσης (π.χ. «δεν περιμένω ἀπὸ σένα ποτὲ να κανεὶς κάτι σωστά»).
Ἡ περιφρόνηση (π.χ. «ἀπὸ πότε τολμᾷς να ἔχεις ἄποψη ἐσύ»).
Ὁ χλευασμὸς γιά τὰ συναισθήματά του (π.χ. «γιατὶ κλαψουρίζεις, τὰ μωρὰ μόνο κάνουν ἔτσι»).
Τά διπλὰ μηνύματα (π.χ. «βγές μὲ τοὺς φίλους σοῦ ἀφοῦ ἔμενα δὲ μὲ λογαριάζεις πού θὰ μείνω μόνη μου»).
Ἡ ἀπομόνωση.
Ἡ παρεμπόδιση τῆς ἐπικοινωνίας μὲ ἔναν γονέα σὲ περίπτωση διαζυγίου καὶ τὰ ἀρνητικὰ σχόλια καὶ οἱ κατηγορίες γιά τὸν γονέα πού δέν εἶναι πάρων στή ζωὴ τοῦ παιδιοῦ.
Ἡ στερήσῃ τῆς τροφῆς.
Οἱ ἀκραῖες τιμωρίες (π.χ. τὸ κλείσιμο τοῦ παιδίου σὲ ἔνα σκοτεινὸ δωμάτιο).
Ἡ παραμέληση τῶν ἀναγκῶν του (π.χ. ἡ ἀρνήσῃ τῆς ἀγκαλιάς).
Οἱ προσβολὲς γιά τὸ φύλο τοῦ παιδιοῦ (π.χ. «τὶ ἄντρας εἶσαι ἐσύ που ἄκους τέτοια μουσικὴ καὶ φορὰς σκουλαρίκια»).
Ἡ ψυχολογικὴ κακοποίηση μπορεὶ να σημαδέψει σημαντικὰ ἔνα παιδί, να τραυματίσει σὲ βάθος τὴν εὐάλωτη καὶ ἀθῴα ψυχὴ τοῦ καὶ να προκαλέσει κατ' ἐπέκταση ὁρισμένες ἀπό τις ἀκολουθεςσυνεπειες:
Δυσκολίες συγκέντρωσης καὶ χαμηλὴ σχολικὴ ἐπίδοση.
Διαταραχὲς ὕπνου καὶ συχνοὺς ἐφιάλτες.
Διατροφικὲς διαταραχὲς (ψυχογενὴ βουλιμία ἢ ἀνορεξία).
Κατάθλιψη καὶ αὐξημένο ἄγχος.
Χαμηλὴ αὐτοεκτίμηση.
Παραβατικὴ καὶ βίαιη συμπεριφορά.
Τάσεις αὐτοκαταστροφὴς καὶ αὐτοτραυματισμοῦ.
Χρήσῃ ἀλκοὸλ καὶ ναρκωτικῶν οὐσιῶν.
Ἀξίζει νά τονίσουμέ πώς ἡ ψυχολογικὴ κακοποίηση ἀναφέρεται στό σύνολο τῶν συμπεριφορῶν πού ἀναφέρθηκαν παραπάνω καὶ ὄχι σὲ μεμονωμένα περιστατικά που μπορεῖ νά συμβοῦν σὲ κάθε οἰκογένεια ὅταν οἱ γονεῖς εἶναι κάποια στιγμὴ ἰδιαίτερα φορτισμένοι συναισθηματικά.
Καὶ ἐπειδὴ ὡς γνωστὸ δέν ὑπάρχουν μαγικὲς συνταγὲς γιά ἰδανικοὺς γονεῖς, ὅταν κάνουν κάποιο λάθος χειρισμό μποροῦν νά τὸ παραδεχτοῦν, νά ζητήσουν συγγνώμη ἀπὸ τὸ παιδί, να συζητήσουν μαζὶ τοῦ καὶ να προσπαθήσουν να τοῦ ἐξηγήσουν τοὺς λόγους που φέρθηκαν ἄσχημα καὶ νά τοῦ δείξουν πώς εἰλικρινὰ μετάνιωσαν μὲ μιά μεγάλῃ ἀγκαλιὰ γεμάτη στοργή, ἀγάπῃ καὶ ἀποδοχή. Οἱ συγκρούσεις καὶ οἱ διαφορὲς ἀνάμεσα στά παδιὰ καὶ στούς γονεῖς εἶναι ἀναπόφευκτες, τὸ σημαντικὸ εἶναι ὡστόσο νά καταλήγουν σὲ συμμαχία καὶ ὄχι σὲ πόλεμο.

Μαρίνα Κόντζηλα
Συμβουλευτικὴ Ψυχολόγος - Ἐκπαιδεύτρια Ὁμάδων Γονέων